Takatukahane

Baba Yaga, Slav mitolojisinden (ya da John Wick’ten) tanıdığımız ormanın derinliklerinde tavuk bacaklı kulübesinde yaşayan ve rastladığı gezginleri ve özellikle çocukları yiyen çirkin ve yaşlı bir cadıdır. Tokmağı ile sürdüğü dev bir ‘havan’ın içinde uçarak seyahat eder. Evinin etrafındaki çitler insan kafatasından yapılmıştır. Bazı kaynaklar ise Baba Yaga’nın aslında bir kişi değil üç kız kardeş olduğunu söyler. Fakat Baba Yaga’nın ilk anlatılan hikayesi aslında böyle değil. Peki ne oldu da çocukları yiyen korkunç bir cadı haline geldi?

Aslında Baba Yaga Eski Rus Peri Masallarında klan ve halkların koruyucusu, gezginlerin ve çocukların yol göstericisi olan bir şifacıdır. Bazı yerlerde kaybolanlara doğru yolu gösteren güzel, kibar ve bilge Slav Tanrıçası Yaginya olduğuna inanılır. Bazı efsaneler ise Büyü, Bilgelik ve Üç Dünya Tanrısı Veles’in karısı olduğunu söyler.

Bir başka eski inanışa göre de Baba Yaga yılan kuyruklu ölüm tanrıçasıdır. Ölen kişilerin ruhlarına ölüler diyarının kapısına kadar eşlik eder. Bu inanışta Yaga, Yunan mitolojisindeki yarı kadın yarı yılan Ekidna ile benzerlik gösterir. Ekidna Slavların ilk ataları olduğuna inanılan İskitleri doğuran kişidir. Peki ne olmuş da Baba Yaga çirkin ve korkunç bir cadıya dönüşmüştür. Nasıl bu kadar yanlış anlaşılmıştır? Baba Yaga’nın çocukları yediği inancı, o zamanlarda raşitizmli bebeklerin tedavi etmek için kullanılan garip bir yönteme dayanmaktadır. Raşitizmli bebek yaş hamura sarılır. Daha sonra hamur sertleşinceye kadar bebekle beraber bir kaç kez fırına sokup çıkartırılır. Son olarak da sertleşen hamur hastalığı da beraberinde alıp götürsün diye sökülüp atılır. Bu sözümona tedavi yöntemi Baba Yaga’nın çocukları ekmek arası tost yapıp yemesi olarak yorumlanmış olması çok muhtemeldir.

Ormanın derinliklerinde yaşayıp kendi topladığı otlarla tedavi eden biri şimdi bile olabileceği gibi eski zamanlar da oldukça garipsenen, korkulan hatta bir çeşit cadı olduğu düşünülen biridir.

Tabi aslında en büyük etken Rusya’nın Hristiyanlaştırılmasıdır. Önceki pagan inanışında yer alan tanrılar-tanrıçalar korkunç varlıklara dönüştürülmüş ve Baba Yaga da bundan nasibini almıştır. Şaşırdık mı? Hayır.

Günümüzde artık Baba Yaga masallardaki yardımsever yaşlı kadın kimliğine yavaş yavaş kavuşmaya başlamış olsa da kötü cadı kimliği halen en çok bilinendir. Sayısız film, animasyon ve çizgi romanda Baba Yaga yaşlı, korkunç ve güçlü bir cadıdır.