Takatukahane

Babayaga, Slav mitolojisinden (ya da John Wick’ten) tanıdığımız ormanın derinliklerinde tavuk bacaklı kulubesinde yaşayan ve rastladığı gezginleri ve özellikle çocukları yiyen çirkin ve yaşlı bir cadıdır. Fakat Babayaga her zaman böyle değildi. (Ne oldu da bu hale geldi?)

Aslında Babayaga Eski Rus Peri Masallarında klan ve halkların koruyucusu, gezginlerin ve çocukların yol göstericisi olan bir şifacıdır. Bazı yerlerde kaybolanlara doğru yolu gösteren güzel, kibar ve bilge Slav Tanrıçası Yaginya olduğuna inanılır. Bazı efsaneler ise Büyü, Bilgelik ve Üç Dünya Tanrısı Veles’in karısı olduğunu söyler.

Bir başka eski inanışa göre de Babayaga yılan kuyruklu ölüm tanrıçasıdır. Ölen kişilerin ruhlarına ölüler diyarının kapısına kadar eşlik eder. Bu inanışta Yaga, Yunan mitolojisindeki yarı kadın yarı yılan Ekidna ile benzelik gösterir. Ekidna’nın Slavların ilk ataları olduğuna inanılan İskitleri doğuran kişi olduğu düşünüldüğünde bu inanış da çok imkansız görünmez.

Peki ne olmuş da Babayaga çirkin ve korkunç bir cadıya dönüşmüştür. Nasıl bu kadar yanlış anlaşılmıştır.

O zamanki raşitizmli bebekler için kullanılan tedavi yöntemi olan bebeği ekmek hamuruna sarıp hamur sertleşinceye kadar bir kaç kez fırına sokup çıkarmak, daha sonra da sertleşen hamuru hastalığı da beraberinde alıp götürsün diye söküp atma Babayaga’nın çocukları ekmek arası tost yapıp yemesi olarak yorumlanmıştır.

Ormanın derinliklerinde yaşayıp kendi topladığı otlarla tedavi eden biri de eski zamanlar da oldukça korkulan hatta bir çeşit cadı olduğu düşünülen biridir.

Tabi aslında en büyük etken Rusya’nın Hristiyanlaştırılmasıdır. Önceki pagan inanışında yer alan tanrılar-tanrıçalar korkunç varlıklara dönüştürülmüş ve Babayaga da bundan nasibini almıştır.

Günümüzde artık Babayaga masallardaki yardımsever yaşlı kadın kimliğine yavaş yavaş kavuşmaya başlamış olsa da kötü cadı kimliği halen en çok bilinendir. Sayısız film, animasyon ve çizgi romanda Babayaga yaşlı, korkunç ve güçlü bir cadıdır.

• Rus Cadısı Baba Yaga, orhanozturk.com
• Baba Yaga in Russian fairy tales, Meet Russia Online