Etimoloji serisinin son postu benim de en favori olanım. Çünkü hikayesi çok güzel. Türkçede ejderha için iki farkli kelime kullanılır. İlki Farsça ‘‘Ajdahak veya Ajdaha’’ kelimelerinden turetilerek Türkçeye giren ejderha kelimesidir. Ajdahak İran mitolojisinde Zahhāk ya da Zahāk diye geçen Aži Dahāka isimli şeytani kralın adından gelmektedir. En eski (tarihi M.Ö. 3000 yilina kadar gider) dinlerden biri olarak kabul edilen Zerdüştçülüğün kutsal kitabı olan Avesta’da da bu zalim kraldan bahsedilmektedir. “Aži” Avestacada yılan ya da ejderha almanına gelmektedir. “Dahāka”nın anlami kesin olmasa da “yabanci” ya da “devasa” anlamına geldiği düşünülmektedir. Efsaneye göre Aži Dahāka’nın omuzlarında yılan ve ejderhaya benzeyen iki kemik vardır. Ve kral bu kemiklerin acısını dindirmek için her gün iki insan kurban ettirir ve beyinlerini omuzlarına sürer. İlginç bir hikaye değil mi? Hikayeyi başka bir postta daha ayrıntılı vereceğim. Şimdi gelelim ejderha için kullanılan ikinci kelimeye.

Evren (Evran, Ebren) ejderhanın Türkiye Türkçesindeki karşılığıdır. Türk mitolojisinde dünyanın bir ya da daha fazla ejderha tarafından döndürüldüğü yani “evrildiği” düşünülürdü. Bu ejderhaya da “eviren” denirdi. Daha sonra “i” harfi düşmüş ve sözcük “evren” halini almıştır. Bununla beraber Evren (kainat) aslında bir ejderhadır, tıpkı ejderha gibi evren de büyük ve insanüstüdür. İnsan aklıyla bütün niteliklerini anlamak mümkün değildir. Ejderha da tıpkı kainat gibi evrilmekte (dönüşüm geçirmekte) ve büyüyüp genişlemektedir.

Son olarak da çok da bilinmeyen bir başka bir yaklaşıma göre de Evren kelimesi yaygın bir inanış olan boynuzlu ejderhaya ithafen Eski Moğolcada boynuz anlamına gelen “ebher” (Moğolca: ever) kelimesinden gelmiştir. (Türk Söylence Sözlüğü: Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük) Türklerin kökenini düşününce çok da uzak olmayan bir ihtimal gibi görünüyor.

• Türk Mitolojisinde Ejderha, Harun Duman, Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi (IJHE), Cilt 5, Sayı 11, S. 482 – 493.
• Avrasya kültürünün mitolojik kökleri: Türk kültüründe ‘ejder’in ‘evren’selliği, Mehmet Ulusoy, Aydınlık
• Ejderha, Wikipedia
• Zahhak, Wikipedia
• эвэр, Wiktionary